به روحانی گفتم همه جوامع مستعد زلزله و انقلابند

۱- جناب روحانی با کاربرد واژه «بحرانی» برای توصیف اوضاع جامعه ایران همراه نبودند و از جامعه‌شناسان خواستند ارزیابی خود را از وضع جامعه ارائه دهند و تصریح کنند که مسائل مهم جامعه چیست؟ من در پاسخ گفتم مهم‌ترین مسأله جامعه ایران این است که:

«جامعه ایران جامعه‌ای «مطالباتی و جنبشی» است. معقول‌ترین راه برای پاسخگویی به مطالبات لایه‌های جنبشی جامعه (از جنبش دموکراسی‌خواهی، جنبش زنان، جوانان، کارگران و محرومان اداری تا اقوام) پذیرش اصلاح ‌دائمی و نهادی در حاکمیت جمهوری اسلامی و نهادهای مدنی است. حالا مسأله ایران این است که بخشی از حاکمیت با پشتیبانی امکانات عمومی یک دولت موازی تشکیل داده و در برابر اصلاحات در جامعه از «انقلاب دائمی» دفاع می‌کند و دغدغه اول این دولت موازی مشکلات «ملت-دولت» ایران نیست و از یک سیاست داخلی کنترلی و از یک سیاست خارجی مبتنی بر دیپلماسی تقابلی، رسالتی، جهانی با قرائت شیعی پیروی می‌کند. گرایشی که مدت‌ها است که جامعه ایران را قطبی کرده و روند توسعه پایدار، همه‌جانبه ایران را آهسته کرده‌ است. مردم ایران در سال ۹۲ به جناب روحانی (با شعار تدبیر و امید) رأی دادند تا روحانی مسیر «اصلاحات نهادی» را که در دوره احمدی‌نژاد تخریب شده بود، ترمیم کند. جناب روحانی در دولت اول خود خصوصاً با برجام در این جهت گام برداشتند و در سال ۹۶ مردم ایران پنج‌ میلیون بیشتر به ایشان رأی دادند. اما متأسفانه به نظر می‌رسد دولت روحانی در دور دوم در برابر طرفداران انقلاب دائمی و مخالفان «اصلاحات نهادی» اقدام مناسب انجام نداده است. معرفی چهار وزیر اخیر به مجلس از سوی روحانی نیز معرف این عقب‌نشینی است.

۲-خدمت جناب روحانی گفتم که چرا از اوضاع کنونی جامعه ایران نگرانم؟ گفتم مردم در جامعه جنبشی ایران در دو دهه گذشته فرصت‌های انتخاباتی را (از سال ۷۲، ۷۶، ۸۰، ۸۴، ۸۸، ۹۲، ۹۶) به یک جنبش موقت اجتماعی-سیاسی تبدیل می‌کردند و صدای خود را به صورت مدنی به گوش حاکمیت می‎رساندند. این وضعیت تا انتخابات ۱۳۹۶ ادامه داشت و من شخصاً علاقه‌مندم این حرکت جمعی و مدنی ایران در انتخابات بعدی نیز ادامه پیدا کند. اما متأسفانه پا به ‌پای جنبش‌های مدنی و مطالباتی در ایران دولت موازی همچنان در برابر «اصلاحات نهادی» مقاومت می‌کند. اینک نگرانی من به این خاطر است که از سال ۹۶ «حرکت جمعی، مدنی و اعتراضی مردم» ایران دارد تغییراتی را تجربه می‌کند. مثلاً در اعتراضات دی‌ماه سال ۹۶ اعتراضات مردم با خشونت همراه شد، همین طور اعتراضات شهرها در سال ۹۷ در کازرون و خرمشهر با خشونت همراه شد. ممکن است گفته شود اعتراضات دی‌ماه ۹۶ معرف همه مردم ایران نیست. این سخن درستی است که جریان اصلی شهرهای ایران با اعتراضات خشونت‌آمیز همراه نشدند ولی نظرسنجی‌ها همان موقع نشان داد که ۶۰ درصد مردم ایران با مردم معترض همدلی داشتند. چه بسا اگر نگرانی مردم ایران از اوضاع ناامن خاورمیانه نبود و مردم نسبت به سرنوشت ایران احساس نگرانی نمی‌کردند، تعداد بیشتری به اعتراضات می‌پیوستند. وقتی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که ۸۰ درصد مردم ایران نسبت به «کارآیی نهادهای عمومی» یا حاکمیت امید ندارند و همچنان در برابر اصلاحات نهادی مقاومت می‌شود، باید نگران بود. بعد از این اصل بحث و نگرانی‌ام را با جناب روحانی در میان گذاشتم.

۳- گفتم در ۴۰ انقلاب مهم در جهان (از جمله انقلاب اسلامی ایران) هیچ کدام از انقلابیون وقوع انقلاب را پیش‌بینی نمی‌کردند و وقوع انقلاب برای آنها غیر‌منتظره بود. به جناب روحانی گفتم همه جوامع مستعد زلزله و انقلابند. مهم این است که اجازه بدهیم اصلاحات نهادی در حاکمیت و جامعه‌مدنی ریشه بدواند تا جامعه قادر باشد پیامدهای پرهزینه زلزله‌ها را خنثی کند. اینکه در جامعه امریکا ۶۰ میلیون نفر به ترامپ نامتعادل و مخرب ۶۰ میلیون رأی می‌دهند، خودش یک زلزله سیاسی در جامعه مدرن است و اگر جامعه امریکا قوه قضائیه نیرومند و جامعه ‌مدنی زنده نداشته باشد، همین زلزله (یا ترامپیسم) می‌تواند جامعه امریکا را بیشتر تخریب کند. به بیان دیگر تعمیق اصلاحات نهادی در حاکمیت، جامعه ایران را در برابر زلزله‌های سیاسی و مطالباتی بیمه می‌کند. به غیر از نگرانی از اخلال در «اصلاحات نهادی» در جامعه مطالباتی و جنبشی ایران به نکته چهارمی هم در این نشست اشاره کردم.

۴- به جناب روحانی گفتم حاکمیت، جامعه مدنی و شهروندان ایران در ربط با آسیب‌های اجتماعی ایران بدون «مانیتور» زندگی روزمره را می‌گذرانند. منظور من از مانیتور چه بود؟ ایران با آسیب‌های بزرگی مثل فقر، اعتیاد، ساکنین خانه‌های غیراستاندارد، جرم، ‌جنایت و سایر آسیب‌ها اجتماعی روبه‌رو است. وزارت کشور اولاً مثل بانک مرکزی هر دوره ۶ ماهه به طور رسمی باید به مردم گزارش بدهد (یا در فضای آن‌لاین «مانیتور کند») که ایران با چه میزان از آسیب‌های اجتماعی روبه‌رو است. درست مثل میزان آلودگی‌ هوا که از سوی دولت مانیتور می‌شود. مردم باید از «فضا و هوای اجتماعی ایران» خبر داشته باشند و از خودشان و فرزندان‌شان محافظت کنند. شایسته است که وزارت کشور هر ۶ ماه میزان تغییرات آسیب‌ها را گزارش بدهد. ثانیاً وزارت کشور «ابزار تحقیق» یا داده‌های مربوط به آسیب‌های اجتماعی را باید به تفکیک استان‌ها در فضای آن‌لاین در اختیار محققان قرار دهد تا امکان بررسی مشخص و تعلیل هر آسیب‌ اجتماعی ممکن گردد. در جوامع مدرن از جمله جامعه ایران نمی‌توان ریشه آسیب‌های اجتماعی را محو کرد ولی می‌توان آسیب‌های اجتماعی را کم  و مدیریت کرد و این کار فقط کار دولت نیست بلکه کار دولت و نهادهای مدنی است. ولی یکی از لوازم آن «مانیتور شفاف آسیب‌های اجتماعی» است که هنوز وزارت کشور این کار را به طور عمومی (و قابل دسترس) انجام نداده است.

دورخیز قدرتمند مجلس برای انتخابات استانی

یک فوریت اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس که به امضای ۱۲۱ نفر از نمایندگان مجلس رسیده بود، در صحن علنی تصویب شد. بر اساس این طرح قرار است انتخابات مجلس به صورت استانی برگزار شود. نمایندگان مجلس دیروز با ۱۷۲ رأی موافق، ۴۳ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۷ نماینده حاضر در جلسه با یک فوریت طرح مذکور موافقت کردند. غلامرضا کاتب در جریان بررسی یک فوریت این طرح، اظهار داشت: یکی از مطالبات ملت ایران این است که مجلس به ۲ رسالت خود یعنی قانونگذاری و نظارت بپردازد، تفکر مجلس باید ملی و نگاه کلان باشد تا جایگاه آن حفظ شود. نماینده گرمسار در مجلس با بیان اینکه در شرایطی قرار گرفته ایم که نمایندگان از وظایف اصلی خود دور شده و نمی‌توانند وظایف را به درستی انجام دهند زیرا درگیر مسائل شهری و حوزه انتخابیه خود شده‌اند، گفت: بحران‌ها و مسائل کلانی را پیش روی کشور داریم. وی با اشاره به اینکه در مجلس هشتم این قانون تصویب شد و شورای نگهبان آن را تصویب نکرد، ادامه داد: در سال گذشته جلساتی را با حقوقدانان شورای نگهبان، مرکز پژوهش‌های مجلس و شورای نگهبان برگزار کردیم که توافقاتی به دست آمد تا مجلسی خدمتگزار داشته باشیم. این نماینده مردم در مجلس در پایان با تاکید بر اینکه در بررسی جزئیات امکان دارد پیشنهاداتی داشته باشیم، اختلاف نظر در جزئیات وجود دارد، خاطرنشان کرد: اقدامات انجام شده در کمیسیون شوراها باعث می شود تا مجلسی کارآمد را شاهد باشیم. «محمدحسین فرهنگی» نیز در مخالفت با یک فوریت این طرح گفت: با تصویب این طرح پیگیری کارهای عمرانی در شهرهای کوچک و همچنین پیگیری امور مردم در روستاها و محله‌ها رها می شود و این درست نیست.