تندیس نام آوران فارس در خانه زینت الملک

در محله قدیمی بالاکف شیراز که خیابان لطفعلی خان زند از آن می‌گذرد و در ضلع غربی نارنجستان قوام، عمارتی زیبا قرار دارد که متعلق به خاندان قوام الملک بوده و به خانه زینت الملک معروف است.

این بنا از آثار به جا مانده از دوره قاجار است که ساخت آن در سال ۱۲۹۰ هجری قمری به دستور علی محمد خان قوام الملک دوم (نوه حاج ابراهیم خان کلانتر اعتمادالدوله شیرازی) آغاز شد و در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به پایان رسید.

در حیاط این بنا علاوه بر ازاره‌های سنگی حجاری شده و مشبک کاری شده، دو باغچه زیبا، یک حوض بزرگ که از شش قطعه سنگ یکپارچه تشکیل شده و یک حوض کوچک وجود دارد.

کاشی کاری هفت رنگ هلالی شکل که در پیشانی بالای ساختمان قرار گرفته، از زیبایی خاصی برخوردار است.

اما یکی از ویژگی‌های منحصربه فرد این بنای تاریخی، راه اندازی موزه‌ای به نام گنجینه تاریخ فارس است. این گنجینه دربرگیرنده تندیس بیش از ۴۶ نفر از بزرگان و نام آوران فارس به شیوه مجسمه‌های مومی و نیز سنگ و چوب است.

این موزه که در نوع خود در کشور بی نظیر است با ساختن نمادهای گوناگون از بناها و شخصیت‌های تاریخی، گذری کوتاه بر تاریخ فارس دارد و دربرگیرنده دوران ایلامی، هخامنشی، ساسانی، اسلامی، اتابکان، آل بویه، زندیه، صفویه، قاجار، انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی است.

با ورود به هر دوره تاریخی و نیز در کنار تندیس‌های به نمایش درآمده در این موزه، اطلاعاتی پیرامون آن دوران و یا شخصیت‌ها به زبان فارسی و انگلیسی ارائه شده است.

ققنوس

در افسانه‌ها آمده است ققنوس مرغ خوش رنگ و آواز که منقار او ۳۶۰ سوراخ دارد بر کوهی بلند در مقابل باد نشیند و صداهای عجیب از منقار او برآید.

گفته‌اند که هزار سال عمر کند و چون سال هزارم به سر آید و عمرش به آخر رسد، آنگاه هیزم فراوان گرد آورد و بر بالای آن نشیند و سرودن آغاز کند و بال برهم زند تا آتشی افروزد و در آتش بسوزد و از خاکستر تخمی و از آن ققنوسی دیگر.

خشایارشاه اول

خشایارشاه پسر داریوش اول از پادشاهان سلسله هخامنشی بود. وی در هنگام جلوس ۳۴ سال داشت. خشایارشاه کار پدرش را در عمران و ساختمان سازی در تخت جمشید دنبال کرد.

وی در جنگ با یونانیان از تنگه ترموپیل گذشت و با شکست دادن یونانیان، آتن را فتح کرد.

آتوسا

آتوسا دختر کوروش بزرگ مؤسس سلسله هخامنشیان و مادرش ماندانا بود. چون در دوره هخامنشیان، ازدواج‌ها مصلحتی و سیاسی بود وی ابتدا همسر کمبوجیه و بعد بردیا و سپس زن داریوش اول دومین پادشاه هخامنشیان شد.

وی در دربار دارای قدرت و نفوذ بود و پسرش خشایارشاه پس از مرگ کوروش به سلطنت رسید و در جنگ‌های ایران و یونان نقش مهمی داشت.

شاپور ساسانی

شاپور ساسانی پسر اردشیر، دومین پادشاه ساسانی پس از درگذشت پدر در اواسط قرن سوم میلادی به سلطنت رسید. از جمله وقایع زمان او، آمیختگی دین و سیاست، شکل گیری جامعه روحانیت رسمی زرتشتی توسط کرتیر، ظهور مانی و گسترش مانویت بود.

از کارهای شاپور، شکست رومیان و به اسارت گرفتن والریانوس پادشاه روم، نگارش کتیبه زرتشت و نقش پیروزی خود بر والرین در نقش رستم است.

باربد

باربد، موسیقیدان، شاعر، نغمه پرداز و نوازنده درباره خسروپرویز ساسانی است. وی از اهالی جهرم فارس و سازنده سی لحن از الحان موسیقی ایران است.

باربد به جهت مهارت در نواختن بربط و سرودن شعر، به دربار خسرو پرویز راه یافت.

وی همچنین برای هر روز سال یک قطعه موسیقی تنظیم کرده بود که آن را ۳۶۰ نوا می‌نامیدند. گنج بادآور، آرایش خورشید، نیمروز، رامش جان و… از جمله نغمه‌هایی است که منصوب به باربد است.

سیبویه

ابوبشر عمروبن عثمان ملقب به سیبویه یکی از بزرگان علم نحو و لغت عربی در قرن دوم هجری است. اثر مهم وی، الکتاب، جامع‌ترین و معروف ترین کتاب در دستور زبان عربی است.

ابن مقفع

ابومحمد عبدالله، مترجم و نویسنده بزرگ قرن دوم هجری است. وی در فیروزآباد فارس متولد شد و در همان کودکی به همراه پدر به بصره رفت. ابن مقفع علاوه بر دانش گسترده‌ای که از زبان پهلوی در فارسی کسب کرده بود در زبان عربی نیز بسیار تبحر داشت.

حلاج

حسین به منصور مشهور به حلاج از مردمان بیضای فارس و از عارفان قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری است. حلاج از مریدان سهل بن عبدالله تستری و جنید بغدادی بود. وی به طریق تصوف درآمد و از این رو شهید عشق شد.

او را عارفی دلسوخته می‌دانند که اسرار را هویدا می‌کرد. بر این اساس او را به جرم کفر و الحاد و اناالحق گویی اش محبوس کرده و سرانجام در سال ۳۰۹( ه. ق) او را تازیانه زدند و به دار آویختند.

باباکوهی

ابومحمدبن عبدالله بن عبیدالله از مشایخ بزرگ صوفیه در سده چهارم هجری بوده. شهرت وی در منابع عربی به صورت ابن باکویه ضبط شده و چون اواخر عمر در دامنه کوهی نزدیکی شیراز عزلت گزیده نزد تمام مردم به باباکوهی شهرت یافته است.

شیخ روزبهان

ابومحمد روزبهان بن ابونصر بقلی فسایی معروف به شیخ شطاح از علمای قرن ششم هجری بوده است. وی به تصوف روی آورده و به یادگیری قرآن و تحصیل علوم مشغول بوده است. روزبهان مدت ۵۰ سال در مسجد جامع عتیق شیراز برای مردم وعظ می کرده است.

سعدی شیرازی

شیخ مشرف الدین مصلح بن عبدالله متخلص به سعدی و ملقب به افصح المتکلمین در بین سال‌های ۶۰۵ یا ۶۰۶( ه. ق) در شیراز و در یک خانواده اهل علم دیده به جهان گشود.

سعدی پس از مسافرت‌های طولانی به شیراز بازگشت. وی چندی معتکف مقبره شیخ ابوعبدالله بن خفیف شد تا اینکه خواجه شمس الدین صاحب دیوان وزیر معروف به آباقاآن مبلغی وجه نقد برای ساختن خانقاهی پیش او فرستاد.

سعدی در چهارکیلومتری شمال شرقی شیراز و در زیر قلعه فهندژ در کنار جویباری مصفا آن خانقاه را ساخت و در همانجا دیده از جهان فرو بست.

قطب الدین

قطب الدین محمود معروف به علامه شیرازی از پزشکان و دانشمندان قرن ۷ هجری است. قطب الدین نخست به تحصیل طب پرداخت و در سن ۱۴ سالگی بعد از درگذشت پدر به مداوای بیماران پرداخته است.

آبش خاتون

آبش خاتون دختر اتابک سعدبن ابوبکر زنگی، آخرین فرمانروا از اتابکان سلغری فارس است. پس از آن هلاکوخان، آبش خاتون را به همسری پسر خود منگوقاآن درآورد و از این زمان به بعد سرزمین فارس جزو حکومت مغول شد.

آبش خاتون در سال ۶۸۷( ه. ق) در تبریز درگذشت و پس از چندی دخترش جسد او را به شیراز آورد و در مدرسه عضدیه شیراز به خاک سپرد.

وصاف الحضره

وصاف الحضره، شهاب الدین، شرف الدین عبدالله ابن فضل الله شیرازی، ادیب، مورخ و شاعر قرن هشتم بوده است. وی متخلص به شرف و ملقب به وصاف الحضره در شیراز دیده به جهان گشود. وی چندین نوبت به عنوان امیر و وزیر در دربار حاکمان ایلخانی صدارت کرده است.

فیروزآبادی

مجدالدین محمدبن یعقوب بن محمدبن فیروزآبادی، نحوی بزرگ قرن هشتم هجری است. وی در هفت سالگی قرآن مجید را حفظ کرد و از هشت سالگی برای کسب علوم ادیبه، علوم منقوله از فقه و حدیث و تفسیر به شیراز آمد و سپس به بغداد، روم، هند و مصر سفر کرد و دوباره به شیراز بازگشت. او در سال ۸۰۶ به یمن رفت و در آنجا قاضی القضات یمن شد.

شاه شجاع

جلال الدین ابوالفوارس فرزند امیرمبارزالدین از بزرگترین و شجاع‌ترین فرمانروایان فارس و از جمله ممدوحان حافظ شیراز در قرن هشتم هجری است. شاه شجاع علاوه بر شجاعت و سلحشوری به عربی و فارسی نیز شعر می سروده است.

حافظ قسمت اعظم دوران زندگی خود را در مصاحبت این پادشاه گذرانده و در چند غزل از او ستایش کرده است. پس از درگذشت وی به سال ۷۸۶( ه. ق)، او را در دامنه کوه چهل مقام در شمال شرقی شیراز به خاک سپردند.

دوانی

جلال الدین محمدبن اسعد صدیقی کازرونی مشهور به علامه دوانی از دانشمندان شیعی قرن نهم هجری بوده. وی متبحر در کلام، حکمت، علم، عرفان، حدیث، تفسیر و طبیعیات بوده است.

در دوان از بخش‌های کازرون متولد شد. علوم مقدماتی را در همان جا و مراتب عالی تحصیلی را در شیراز سپری کرد.

بابافغانی

از شاعران غزلسرای شیعی ایران بود که در قرن دهم در شیراز متولد شد. در سی سالگی به خراسان رفت و در هرات به خدمت جامی رسید. پس از آن به تبریز رفت و در سلک شعرای دربار سلطان یعقوب آق قویونلو درآمد و از سلطان لقب بابا گرفت.

در اواخر عمر پس از آمدن به شیراز به خراسان بازگشت. وی قصایدی در مدح ائمه اطهار (ع) و به خصوص حضرت علی (ع) و امام رضا (ع) سروده است.

ملاصدرا

محمدبن ابراهیم معروف به صدرالدین و صدرالمتألهین مشهور به ملاصدرا از فیلسوفان برجسته ایرانی در قرن یازدهم هجری است. وی از شاگردان شیخ بهاالدین عاملی معروف به شیخ بهایی، میرداماد و ابوالقاسم میرفندرسکی بود.

پس از ترک اصفهان به مدت ۷ سال در قریه کهک واقع در دامنه کوه در چهارفرسنگی قم به تهذیب نفس و ریاضت مشغول شد. امام قلی خان حاکم فارس با موافقت شاه عباس از ملاصدرا دعوت کرد که به شیراز آمده و در مدرسه خان به تدریس بپردازد.

الله وردی خان

الله وردی خان قوللر آقاسی از اهالی گرجستان و از ملازمان درباره شاه طهماسب صفوی بوده است. شاه عباس اول او را بسیار دوست می‌داشت و در جنگ‌ها به نیروی سپاه و در ایام صلح به راهنمایی و مشورت‌های وی اهمیت می‌داد.

به دستور شاه عباس، فتوحاتی در مناطقی چون لرستان، خراسان و گنجه انجام داد. همچنین به یاری سپاهیان فارس، پرتغالی‌ها را از بحرین بیرون کرد. مدرسه خان از بناهای شکوهمند دوران وی در شهر شیراز است.

عیسی خان

عیسی خان از هنرمندان و معماران بنام شیرازی قرن یازدهم هجری قمری است. عمده شهرت وی، طراحی و اجرای بنای تاج محل، آرامگاه «ارجمندبانو» ملقب به «ممتازمحل» ملکه ایرانی شاه جهان و پنجمین پادشاه مغولی «بابری هند» در شهر آگره هندوستان است.

برای ساخت این بنا، بیست هزار کارگر، استادکار معمار، سنگتراش، نقاش، فلزکار و جواهرتراش به مدت بیست و دوسال کار کرده‌اند.

احمد نی ریزی

میرزا احمد نی ریزی شمس الدین محمد، نامدارترین خوشنویس نسخ در ایران است. نی ریزی خط نسخ را ابتدا نزد آقاابراهیم قمی تعلیم گرفت ولی از روی خطوط علاءالدین تبریزی مشق بسیار کرد.

او واضع شیوه مخصوصی در خط نسخ بود که همان سرمشق نسخه نویسان ایران شد. از مهمترین آثار وی، پنج نسخه قرآن مجید است که به شیوه خوشنویسی نسخ بسیار باشکوه است. وی در اواخر عمر به عتبات عالیات رفت و در آنجا اقدام به کتابت دعای کمیل کرد.

کریم خان زند

کریم خان زند پس از درگذشت نادرشاه و درگیری با مخالفان در سال ۱۱۷۸( ه. ق) به عنوان وکیل الرعایا زمان امور را به دست گرفت و تا پایان عمر همین سمت را برعهده داشت.

وی شیراز را پایتخت خود قرار داد و در آن بناهایی همچون بازار، مسجد، ارگ و حمام بنا کرد. او به سادگی می‌زیست و با مردم به عدالت و انصاف رفتار می‌کرد. کریم خان در ۱۳ صفر سال ۱۱۹۳( ه. ق) درگذشت. جنازه وی را در عمارت کلاه فرنگی در باغ نظر به خاک سپردند.

لطفعلی خان زند

لطفعلی خان زند، آخرین پادشاه سلسله زندیه، پسر ارشد جعفرخان، نوه برادری کریم خان زند است. لطفعلی خان در نیمه شعبان ۱۲۰۳( ه. ق) در سن بیست و سه سالگی بر تخت نشست.

وی در تمام مدت سلطنت گرفتار کشمکش با آغامحمدخان قاجار بود. شیراز بر اثر خیانت ابراهیم خان کلانتر شیراز به سال ۱۲۰۶( ه. ق) به تصرف خان قاجار درآمد و سرانجام آخرین پادشاه زند در کرمان اسیر، پس از کورشدن به تهران منتقل و به دستور خان قاجار به قتل رسید.

صورتگر

لطفعلی شیرازی معروف به صورتگر، نقاش و نگارگر چیره دست و مشهور اوایل عهد قاجاریه است. وی در نقش گل و مرغ، طبیعت گرایی و چهره پردازی استادی بی مانند بوده است.

از آثار بسیار باارزش وی، نگارگری شاهنامه داوری است که بسیاری از نقاشی‌هایش کار لطفعلی است. لطفعلی همان گونه که در نقاشی گل و مرغ استادی یگانه است در چهره پردازی نیز استادی بی مانند به حساب می‌آید.

وصال شیرازی

میرزاشفیع معروف به میرزاکوچک و متخلص به وصال فرزند یکی از بزرگترین شاعران، ادیبان و خوشنویسان دوران قاجاریه است.

حاج میرزاحسن علی خان نصیرالملک نوه حاج میرزا ابراهیم خان کلانتر و فرزند سوم حاج قوام الملک از حاکمان فارس در دوره قاجاریه است که به سال ۱۲۳۷( ه. ق) دیده به جهان گشود.

میرزا نصیرالملک از سال ۱۲۸۵( ه. ق) به وزارت و حکومت شهرهای مختلفی رسید. وی پس از ۶۳ سال کار و تلاش در اواخر محرم سال ۱۳۰۰( ه. ق) در شیراز دارفانی را وداع گفت. بنای مسجد و خانه نصیرالملک از آثار باارزشی است که از وی به یادگار مانده است.

قاآنی شیرازی

میرزا حبیب الله متخلص به قاآنی از شاعران معروف دوران فتحلی شاه قاجار در ۲۹ شعبان ۱۲۲۳( ه. ق) در شیراز به دنیا آمد. پدرش میرزا محمدعلی شاعر بود و به گلشن تخلص می‌کرد.

میرزاحبیب تخلص خود را از نام «اوکتای قاآن» پسر حسن علی میرزا شجاع السلطنه گرفته است. قاآنی یک کتاب به نثر و نظم به سبک گلستان نگاشته که به نام «پریشان قاآنی» معروف است. قاآنی از فتحعلی شاه قاجار لقب مجتهدالشعرایی و از سوی محمدشاه قاجار به لقب حسان العجم مفتخر شده است.

صور اسرافیل

میرزا جهانگیرخان متخلص به جهانگیر مدیر روزنامه صوراسرافیل از شاعران و نویسندگان آزادیخواه قرن ۱۴( ه. ق) است. جهانگیرخان با شروع جنبش مشروطیت به عضویت انجمن سری آزادیخواهان درآمد و از اعضای فعال حزب سوسیال دموکرات ایران و از پیروان و بنیانگذاران جنبش مشروطیت شد. وی به یاری میرزا قاسم خان تبریزی و علی اکبر دهخدا ۳۲ شماره روزنامه صوراسرافیل را منتشر کرد.

زینت الملک

زینت الملک قوامی دختر حبیب الله خان، قوام الملک چهارم و خواهر ابراهیم خان قوام، قوام الملک پنجم و شوهرش فروغ الملک بوده است. خاندان قوام الملک از نسل حاج ابراهیم خان کلانتر، اعتمادالدوله شیرازی هستند که در دوره‌های مختلف به عنوان والی و بزرگ‌تر در شیراز و فارس حکومت می کرده‌اند.

زینت الملک زنی مؤمن و خیر بوده و در دهه‌های محرم مراسم عزاداری و سفره‌های خیریه در منزلش برپا بوده. آورده‌اند که وی بن و کوپن‌هایی جهت مستمندین آماده کرده که برای تهیه اقلامی نظیر برنج، گوشت، قند و شکر و… بوده است.

آیت الله نورالدین

آیت الله حاج سیدنورالدین فرزند میرزا ابوطالب از مجتهدین برجسته شیرازی به شمار می رفته است. پس از تحصیلات در شیراز برای تکمیل معلومات خویش به نجف رفت و چندتن از علمای طراز اول نجف، اجتهاد او را تصدیق کردند.

پس از اینکه پدرش در سال ۱۳۴۲( ه. ش) در شیراز درگذشت از نجف به شیراز آمد و علاوه بر تدریس به جای پدرش به امور شرعی رسیدگی می‌کرد. وی در شیراز حزب برادران را پایه گذاری کرد.

آیت الله محلاتی

آیت الله حاج شیخ بهاالدین شیرازی فرزند مرحوم شیخ جعفر محلاتی شیرازی از علما و مجتهدین بنام بوده است. وی پس از تحصیلات ابتدایی در مدرسه شریعت به مدت ۸ سال در محضر پدر و مرحوم میرزامحمدصادق مجتهد به تحصیل فقه و اصول پرداخته و مدتی نیز حکمت الهی را در خدمت سیدعلی حکیم کازرونی فرا گرفته است.

پس از آن به نجف اشرف رفته و به مدت ده سال در مجلس شیخ ضیاالدین عراقی و شیخ محمدکاظم شیرازی و آیت الله نائینی حضور یافت و به مقام اجتهاد رسید.

شهید دوران

تیمسار سرلشکر خلبان شهید عباس دوران در شیراز و به سال ۱۳۲۹ دیده به جهان گشود. به دلیل رشادت‌های بسیار در عملیات هوایی مختلف در طول جنگ به عنوان سردار ملی شناخته شده است.

وی به سال ۶۱ در هنگام برگزاری اجلاس مهم سران کشورها در بغداد با دلاوری تمام به همراه هواپیمای جنگنده خویش به قلب بغداد هجوم برد و با هواپیما به ساختمان سران کوبید و به درجه رفیع شهادت نائل گردید.

شهید سپاسی

سردار شهید حاج مجید سپاسی متولد سال ۱۳۴۰ در شیراز بود. وی در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. با شروع جنگ تحمیلی به جبهه نبرد شتافت.

وی به مدت ۷۵ روز در پست‌های مختلف در جنگ حضور داشت. از جمله پست‌های سازمانی شهید، فرمانده گروهان، رابط توپخانه، فرمانده گردان پیاده تیپ امام سجاد (ع)، مسئول محور لشکر پیاده ۱۹ فجر و معاون عملیاتی لشکر پیاده ۱۹ فجر بوده است.

وی در عملیات‌های زیادی حضور داشته که سرانجام در سال ۶۷ در عملیات بیت المقدس هفت در محور شلمچه به درجه والای شهادت رسید.”منبع:خبرگزاری مهر  “