استقبال از پاییز در اقلید با جشن کلوخ پزون

شهروندان اقلیدی، سال‌هاست که با کلوخ‌پز به استقبال فصل پائیز و زیبایی‌ها آن می‌روند، فصلی که امسال با امید به مهربانی آسمان و زمین و گشایش بخت کشاورزان، امیدوارنه‌تر آغاز شد .اقلید از شهرهای خوش آب و هوای کشور محسوب می‌شود، شهری در شمال سرسبز استان فارس، نقطه‌ای که این سال‌ها خشکی چشم آسمان و خفتیدن بخت زمینش، کمی دست و دل شهروندانش را تنگ کرده است اما آنان همچنان با آداب و رسوم و باورهای کهن خود به استقبال روزهای خوب در آغاز فصل کشاورزی جدید می‌روند .

اقلید و مردمانش، تاریخی دور را در بایگانی و ذهن و دل خود جای داده‌اند، روزگارانی که هر روز و فصلش با آیین و رسمی همراه بوده و هست .

اقلید که گذشتگان آن را کلید فارس نام داده بودند؛ امروز هم دروازه اتصال این استان به شمال و غرب محسوب می شود، نقطه‌ای که اکنون مرکز ثقل خط ارتباط ریلی است و به زودی و با گشایش آزادراه شیراز اصفهان، به نقطه‌ای استراتژیک در ارتباط جاده‌ای هم بدل خواهد شد .

اول فارس | استان فارس>اقلید :  مردم اقلید اما با رسومشان زنده‌اند و زندگی می‌کنند، آدابی که شاید از نوع زندگی و پیشینه‌ی این خطه حاصلخیز سرچشمه گرفته است و در این میان رسومی است که در ابتدای هر فصل، تداوم زندگی را با توکل به مهربانی اهورایی پروردگار، دنبال می کند .

یکی از رسوم دیرین مردمان این دیار، کلوخ پزان است؛ رسمی که از دیرباز بوده و سینه به سینه گشته و به نسل امروز رسیده است؛ کلوخ پز یک جشن بحساب می آید.جشن ورود به پاییز است .

این رسم دیرینه و کهن از زمان برداشت محصول سیب زمینی آغاز می‌شود و تا اواسط پاییز و اولین بارش باران تداوم می‌یابد؛ جشنی که برای سپاسگزاری از آنچه پروردگار به واسطه مهربانی‌اش به کشاورزان بذل کرده و آنچه که در آینده سهم آنان قرار داده است .

این جشن شاید به نوعی یادآوری محصول ناب سیب زمینی اقلید و منحصر به فرد بودن آن به لحاظ طعم و بو در میان محصولات مشابه در کشور هم باشد.

کلوخ پزون و شیوه آن

برای برگزاری مراسم کلوخ پزان( کلوخ پزون) نیازمند کلوخ خام و خشک، چوب خشک، بیل و سیب‌زمینی، نمک و فلفل و زمین تازه شخم‌زده‌ هستیم که کلوخ‌های آن کوبیده نشده باشد .

ابتدا کوره هرمی‌شکل با جمع‌آوری کلوخ و تعیین زمین مسطح با توجه به وزش باد ساخته می‌شود به این صورت که بزرگ‌ترین کلوخ‌های جمع‌آوری‌شده به شکل قاعده‌ای دایره‌شکل در کنار یکدیگر چیده شده و قسمتی از آن برای ساخت سردر کوره (دهانه ورود چوب) کنار گذاشته می‌شود به‌طوری‌که دهانه ورود چوب کوره باید در خلاف جهت وزش باد باشد .

دو کلوخ بسیار بزرگ و کشیده (به شکل توپ بیس‌بال) طوری در دهانه کوره بر روی دو کلوخ بزرگ پایه‌ای گذاشته می‌شود که بالای آن‌ها در یکدیگر قفل‌شده و پایه اولیه کوره تکمیل شود (به این نوع ساخت سردر کوره در زبان محلی اقلید قوچ کردن کلوخ‌ها گفته می‌شود که برگرفته از جنگ قوچ و شاخ‌به‌شاخ شدن آن‌هاست) .

ردیف‌های بعدی بدنه کوره طوری چیده می‌شود که هر ردیف کمی به سمت داخل کشیده شده و ضمن استحکام بیشتر این سازه، شرایط برای بستن سقف کوره به شکل گنبد را فراهم می‌کند .

با تکمیل سازه کوره و روشن کردن آتش در آن، حدود ۴۰ تا ۵۰ دقیقه طول می‌کشد تا رنگ کلوخ‌ها براثر شدت گرما، به سرخی و سپس به سپیدی درآید.

سیب‌ها به دودسته کوچک و بزرگ تقسیم می‌شود و بر اساس حرارت سطوح مختلف کوره و قرار دادن آن‌ها در فضای مناسبی برای پختن هم‌زمان بخش دیگر کلوخ‌پز ابتدا سیب‌زمینی‌های کوچک‌تر در کف کوره ریخته می‌شود و دقت می‌شود تا روی یکدیگر تلنبار نشوند .

پس از قرار گرفتن یک سطح سیب‌زمینی در کنار یکدیگر تعدادی از کلوخ‌ها از بالای کوره بر روی آن‌ها ریخته شده و به‌آرامی توسط یک چوب محکم کوبیده می‌شود تا خاک گرم بین سیب‌زمینی‌ها قرار گیرد .

قراردادن سیب‌زمینی در کوره و کوبیدن تعدادی کلوخ بر روی آن تا زمانی که تمام کلوخ‌های کوره مصرف شوند ادامه داشته و حاصل کار به شکل کومه‌ای از خاک گرم درمی‌آید و برای کمک به نگه‌داشتن گرما در بطن این فر طبیعی، با پشت بیل به‌آرامی ضربه‌هایی از هر طرف به آن زده می‌شود تا کلوخ‌های بالایی له شده و تمام منافذ را ببندند.

پس از کوبیدن کوره حدود یکساعت صبرمیکنیم تا سیب های درون کوره خوب پخته شود.البته برخی در کنار سیب ها مرغ را هم تیکه تیکه کرده و داخل زرورق می‌گذارند و در کوره می اندازند .

پس از گذشت یکساعت از گوشه‌ای شروع به بیرون آوردن سیب‌ زمینی‌های پخته کرده و با مالیدن کره حیوانی و آمیختن فلفل و نمک،   جشن شکرگزاری کلوخ‌پزان خاتمه می‌یابد.

گزارش: امانی خبرنگار ایسنا منطقه فارس/ اقلید