جنجال های سینماگران ایرانی در کن ؛ از فرار لیلا حاتمی از روبوسی تا بوسه‌ی نوید محمدزاده

تا به حال سینماگران زیادی از ایران در جشنواره‌ی فیلم کن حضور داشته‌اند و در این میان تنها برخی توانسته‌اند در بخش اصلی جشنواره شرکت کنند و روی فرش قرمز راه بروند. قدم گذاشتن روی فرش قرمز و ژست گرفتن مقابل دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری هر چقدر لذت و شکوه دارد اما برای هنرمندان ایرانی حاشیه و جنجال به همراه داشته است.

چند سالی است که چهره‌های ایرانی در جشنواره‌ی کن با حاشیه‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند. شاید این هنرمندان قبل از رفتن روی فرش قرمز تصورش را نمی‌کردند که یک حرکت یا یک جمله‌شان با واکنش گسترده‌ای از سوی افکار عمومی جامعه مواجه شود. آن‌ها هر چقدر نیمه‌ی روشن حضورشان در کن را می‌دیدند از نیمه‌ی تاریک آن غافل بودند.

در این سال‌ها و با گسترش شبکه‌های ارتباطی، چهره‌های مشهور از همیشه راحت‌تر در دسترس بوده‌اند و اخبار سریع‌تر به مردم رسیده است. همچنین در طول این سال‌ها حساسیت جامعه نیز بر روی هنرمندان و افراد مشهور بیشتر از قبل شده و مردم با دقت بیشتری روی رفتار و گفتار این چهره‌ها دقت می‌کنند.

به خاطر شرایط حساس اجتماعی در این سال‌ها مردم انتظار دارند هنرمندان زبان گویای‌شان در جشنواره‌های جهانی باشند و از این تربیون‌ها برای رساندن دغدغه‌هایشان استفاده کنند. از طرف دیگر مسئولان حکومتی نیز حواس‌شان به عوامل فیلم‌هاست تا آن‌ها از موضوعات حساسیت‌ برانگیز صحبت نکنند.

در کنار حساسیت‌های چند سال اخیر، هنرمندان دیگری بوده‌اند که خود را سیاسی نمی‌دانسته‌اند، درباره‌ی مسائل اجتماعی هم صحبت خاصی نکرده‌اند ولی یک حرکت‌شان در کن واکنش‌ها را در ایران برانگیخته است. برای بررسی و کنکاش بهتر این موضوع سراغ حاشیه‌های چهره‌های مشهور ایرانی در کن رفته‌ایم تا ببینیم آن‌ها در کن چه گفته‌اند و چه کرده‌اند و پس از آن در کشور با چه حاشیه‌هایی روبه‌رو شده‌اند.

فقط قبل از پرداختن به موضوع کلی ذکر این نکته گفتنی است که در این متن تنها به فیلم‌ها و بازیگرانی که از سینمای ایران در بخش اصلی مسابقه‌ی کن شرکت‌ داشته‌اند پرداخته‌ایم و سراغ بازیگران ایرانی که در فیلم‌های کشورهای دیگر بازی کرده‌اند نرفته‌ایم.

عباس کیارستمی

• فیلم: طعم گیلاس
• حضور در جشنواره‌ی کن ۱۹۹۷

عباس کیارستمی با فیلم «طعم گیلاس»‌ مهم‌ترین جایزه‌ی سینمای ایران را تا آن سال به دست آورد. کیارستمی در آن سال در رقابت با کارگردانان سرشناسی مثل میشائیل هانکه و وونگ کار وای توانست جایزه‌ی نخل طلا را کسب کند و یکی از مهم‌ترین اتفاقات سینمای ایران را رقم بزند.

تا قبل از گرفتن نخل طلا همه چیز برای کیارستمی عادی پیش می‌رفت تا اینکه او برای دریافت نخل طلا روی صحنه جشنواره‌ی کن رفت و بعد از دریافت جایزه، کاترین دونوو، به طرفش آمد و با او روبوسی کرد. اما این یک روبوسی ساده برای کیارستمی نبود و در داخل کشور با نقد و حرف و حدیث‌های فراوانی روبه‌رو شد.

هنگامی که کیارستمی به ایران بازگشت، به جای تجلیل و تقدیر مجبور شد جهت مواجه نشدن با معترضانش در فرودگاه مهرآباد، از درهای پشتی خارج شود. کیارستمی درباره نحوه برخورد با او در فرودگاه پس از دریافت جایزه نخل طلای کن چنین گفت:« وقتی نخل طلا گرفتم کسی به من تبریک نگفت. حتی زمانی که وارد فرودگاه شدم، پاسپورتم را که مهر کردند گفتند از در پشتی برو، عده‌ای جمع شده‌اند و قصد دارند کتکت بزنند!»

اصغر فرهادی

• فیلم‌ها: فروشنده و قهرمان
• حضور در جشنواره‌های کن ۲۰۱۶ و ۲۰۲۱

اصغر فرهادی پس از بردن جایزه‌ی اسکار در سال ۲۰۱۲ به چهره‌ای جهانی و مشهور تبدیل شد. «جدایی نادر از سیمین» فرهادی را بر قله‌ی سینمای جهان نشاند و سبب شد تا فیلم‌های این کارگردان ایرانی،‌ مخاطبان جهانی پیدا کند. پس از این فیلم بود که تماشاگران ایرانی و خارجی فیلم‌های او را با دقت و وسواس بیشتری دیدند و درباره‌اش حرف زدند.

فرهادی اولین بار در سال ۲۰۱۶ با «فروشنده» روی فرش قرمز کن راه رفت و توانست جایزه‌ی بهترین فیلمنامه را مال خود کند. این حضور فرهادی در کن حاشیه‌ی خاص به دنبال نداشت و این فیلمساز ایرانی با بیان اینکه چون توانسته دل مردم کشورش را شاد کند، خوشحال است، خوش و خرم به ایران بازگشت.

دومین حضور فرهادی در جشنواره‌ی کن ۲۰۲۱ بر خلاف گذشته پر از حاشیه، حرف و حدیث و قضاوت بود. این کارگردان ایرانی این بار با «قهرمان» در کن حضور یافت و در این مدت چیزهای زیادی تغییر کرده بود. پنج سال پیش اوضاع اقتصادی مناسب و نرخ ارز پائین بود و خبری از تورم کمرشکن نبود.

در این مدت دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا رسیده و در اولین فرصت از توافق‌نامه‌ی برجام خارج شده بود. ترامپ سپس دست به تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران زده و تورم و اوضاع اقتصادی نابسامان، شرایط سختی را برای مردم ایجاد کرده بود.

درست همزمان با حضور فرهادی در کن شرایط خوزستان به خاطر کم‌آبی متشنج شد. مردم توقع داشتند فرهادی به عنوان نماینده‌ی طبقه‌ متوسط و چهره‌‌ای معترض از وضعیت اجتماعی کشور صحبت کند. فرهادی در این سال جایزه‌ی ویژه هیئت داوران را کسب کرد و با فیلمش مورد توجه قرار گرفت. اما برخلاف انتظار مردم، فرهادی در مقابل رسانه‌های بین‌المللی بسیار محتاطانه و محافظه‌کارانه لب به سخن گشود و چیز زیادی از وضعیت مردم ایران نگفت.

همین محافظه‌کاری کافی بود تا طرفداران این کارگردان بر او بتازند و با تندی فرهادی را فیلمسازی منفعت‌طلب و ترسو خطاب کنند. انتقادات به فرهادی به حدی گسترده شد که او پس از چند ماه مجبور شد بیانیه‌ای در رابطه با عقاید سیاسی‌اش منتشر کند.

همچنین فرهادی برای نوشتن فیلمنامه‌ی «قهرمان» به سرقت هنری متهم شد و چند شاکی خصوصی پیدا کرد. برخلاف سال ۲۰۱۶ که فرهادی حضوری آرام و دلنشین را در کن تجربه کرده و پس از آن مورد استقبال گسترده‌ی مردم قرار گرفته بود، این بار حضورش در کن او را از چشم طرفدارانش انداخت.

شهاب حسینی

• فیلم: فروشنده
• حضور در جشنواره‌ی کن ۲۰۱۶

«فروشنده» فیلمی بود که در جشنواره‌ی کن ۲۰۱۶ بسیار مورد توجه قرار گرفت و داوران و تماشاگران دوستش داشتند. شهاب حسینی یکی از ارکان موفقیت این فیلم بود و بازی باورپذیر و روانش، تاثیر زیادی در شکل‌گیری داستان داشت. بازی خوب حسینی از چشم داوران کن دور نماند تا او موفق به کسب جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول مرد شود.

این جایزه‌ی بزرگ و مهمی برای حسینی و سینمای ایران بود. تا پیش از این هیچ بازیگری موفق به بردن این جایزه نشده بود و موفقیت حسینی در کن بازتاب گسترده‌ای در کشور داشت. شهاب حسینی پس از دریافت جایزه‌اش در کن چنین گفت: «مطمئنم روح پدرم الان نظاره گر من است از فرهادی و علیدوستی تشکر می‌کنم این جایزه را از مردم دارم پس این جایزه را با تمام وجود و ازاعماق قلبم به آنها تقدیم می‌کنم.»

عوامل «فروشنده»‌ پس از بازگشت از فرانسه،‌ نشستی خبری در تهران برگزار کردند و شهاب حسینی جایزه‌اش را به ساحت مقدس امام زمان(عج) تقدیم کرد. این کار حسینی بازتاب وسیعی در رسانه‌ها داشت.

سعید روستایی

• فیلم: برادران لیلا
• حضور در جشنواره‌ی کن ۲۰۲۲

سعید روستایی در اوج جوانی در جشنواره‌ی کن حاضر شد و راه رفتن روی فرش قرمز تجربه‌ی گرانبهایی برایش بود. فیلم این فیلمساز در جشنواره‌ی کن جایزه‌ی معتبر منتقدان را کسب کرد و مورد تحسین تماشاگران هم قرار گرفت.

همزمانی اکران «برادران لیلا» در کن با ریختن ساختمان متروپل در آبادان، موجب شده بود تا چشم بسیاری از مردم به دهان عوامل این فیلم باشد. افکار عمومی در ایران منتظر بودند ببینند تا روستایی و دیگر عوامل فیلم از این فاجعه صحبت می‌کنند یا خیر.

بااینکه روستایی در نشست خبری فیلم از وضعیت اقتصادی کشور و ضعیف شدن طبقه‌ی متوسط صحبت کرد ولی یادی از آبادان و جانباختگان متروپل نکرد. این کار روستایی با انتقادهایی مواجه شد و روستایی چند روز بعد این کوتاهی را جبران کرد.

او پس از گرفتن جایزه‌ی فیپرشی از جشنواره‌ی کن، این جایزه را به مردم آبادان تقدیم کرد تا به این طریق همدردی‌اش را با مردم این شهر نشان دهد. این کار روستایی مورد تحسین زیادی قرار گرفت و بسیاری از اینکه این کارگردان مردم آبادان را فراموش نکرده ستایش‌اش کردند.

ترانه علیدوستی

• فیلم‌ها: فروشنده و برادران لیلا
• حضور در جشنواره‌های کن ۲۰۱۶ و ۲۰۲۲

ترانه علیدوستی به عنوان بازیگر دو بار بر روی فرش قرمز کن راه رفته است. اولین حضور او مربوط به فیلم «فروشنده» در سال ۲۰۱۶ می‌شد که حاشیه‌ی خاصی برای این بازیگر به دنبال نداشت. اما دومین حضور علیدوستی با فیلم «برادران لیلا» با حاشیه‌های مختلفی روبه‌رو شد و مردم و رسانه‌ها واکنش‌های مختلفی به این حضور داشتند.

اولین واکنش به مدل لباس این بازیگر برمی‌گشت. بسیاری از کاربران طراحی لباس علیدوستی را مناسب جشنواره‌ای مثل کن نمی‌دانستند و ایرادات زیادی را از رنگ صورتی و مدل لباسش کردند. جدا از حاشیه‌های ظاهری، صحبت‌های این بازیگر در نشست خبری فیلم درباره‌ی وجود سرمایه‌های مشکوک در سینما مورد توجه قرار گرفت.

علیدوستی به خاطر بازی در سریال «شهرزاد» در نشست خبری «برادران لیلا» مورد انتقاد گرفت. این بازیگر درباره‌ی همکاری با محمد امامی، تهیه‌کننده‌ی «شهرزاد» گفت که اطلاعی از حضور امامی در این سریال نداشته و اتفاقات این سریال تلنگری به همه بود.

نوید محمدزاده

• فیلم: برادران لیلا
• حاضر در جشنواره‌ی کن ۲۰۲۲

یکی از اتفاقات عجیب جشنواره‌ی کن امسال برای ایرانی‌ها به بوسه‌ی نوید محمدزاده از همسرش روی فرش قرمز برمی‌گردد. در حالیکه مردم ایران داغدار و ناراحت فاجعه‌ی متروپل بودند، محمدزاده بدون توجه به شرایط مردم ایران، مقابل دوربین‌های عکاسی، همسرش فرشته حسینی را بوسید.

بوسه‌ی محمدزاده با هجمه‌ی سنگینی در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد. متنقدان این کار به دو دسته تقسیم شدند. رسانه‌های اصولگرا این حرکت محمدزاده را تقبیح کردند و مردم در شبکه‌های اجتماعی از بی‌تفاوتی این بازیگر نسبت به شرایط کشور نوشتند. محمدزاده پس از این بوسه نیز در نشست خبری فیلم اشاره‌ای به اتفاقات آبادان نکرد و از کنار ریزش ساختمان متروپل گذشت. هرچند «برادران لیلا» در کن توسط منتقدان تحویل گرفته شد ولی افکار عمومی نمره‌ی قبولی به بازیگر این فیلم ندادند. هرچند با شدید شدن انتقادات این بازیگر سعی کرد در صفحه‌ی اینستاگرامش کارش را توجیه کند ولی دلایل او برای کسی قانع کننده نبود.

لیلا حاتمی

• داور
• حضور در جشنواره‌ی کن ۲۰۱۴

لیلا حاتمی در سال ۲۰۱۴ به عنوان بازیگر در جشنواره حضور پیدا نکرد و حتما خودش هم تصور نمی‌کرد که حضورش به عنوان یکی از اعضای هیئت داوران انقدر حاشیه‌ساز شود.

در مراسم گشایش شصت و هفتمین جشنواره‌ی فیلم کن، وقتی اعضای هیئت داوران در حال عبور از فرش قرمز بودند، ژیل ژاکوب به عنوان رئیس جشنواره به استقبال داوران رفت. ژاکوب با همه‌ی زنان داور روبوسی کرد و وقتی نوبت به لیلا حاتمی رسید، این بازیگر ایرانی سعی کرد به هر طریقی شده ژاکوب را متوجه حساسیت موضوع کند.

او دستش را دراز کرد تا با دست دادن رئیس جشنواره قید روبوسی را بزند ولی ژاکوب متوجه حساسیت‌های موضوع نبود و براساس فرهنگ رایج، گونه‌های بازیگر ایرانی را بوسید.

پس از پخش شدن این فیلم در ایران کار بالا گرفت. واکنش وزارت ارشاد به این موضوع سبب شد تا ژاکوب در توئیترش در رابطه با این موضوع توضیح بدهد و عذرخواهی کند. اما حاشیه‌ها با این عذرخواهی تمام نشد و حاتمی پس از بازگشت به ایران در پیامی از این اتفاق ابراز تاسف کرد و عذر خواست.

پیمان معادی

• فیلم: برادران لیلا
• حضور در جشنواره‌ی کن ۲۰۲۲

پیمان معادی بازیگر کم حاشیه‌ای است و معمولا سعی می‌کند با حرف‌ها و رفتارش همه را داشته باشد. او هم برای بازی در سریال‌های آمریکایی به خارج از کشور می‌رود و هم در داخل، مهمان برنامه‌هایی مثل «خندوانه» می‌شود. معادی در طول این سال‌ها سعی کرده رفتاری میانه داشته باشد و خیلی وارد مسائل سیاسی و اجتماعی نشود.

به هرحال در چنین زمانه‌ای سخت می‌شود در میانه بازی کرد و به سمتی متمایل نشد. معادی در جشنواره‌ی کن ۲۰۲۲ بالاخره از پیله‌ی محافظه‌کارانه‌اش خارج شد و در نشست خبری فیلم «برادران لیلا» درباره وضعیت اقتصادی امروز ایران گفت: «آدم‌هایی در ایران مجبورند به مسائل اقتصادی و تورم واکنش داشته باشند. درصدی از آ‌دم‌ها در ایران اگر یخچال خانه‌شان خراب بشود، طبقه اجتماعی‌شان عوض می‌شود. یعنی هزینه تعمیر یک یخچال می‌تواند طبقه اجتماعی شما را ببرد پایین‌تر و این آدم‌ها به ناچار مجبورند اخبار سیاسی را به لحاظ مسائل معیشتی دنبال کنند.

شما برای اینکه سبد کالا و رفاه خانواده‌ات را تا سر ماه تأمین کنی هر روز باید ببینی رئیس‌‌جمهورهای امریکا و فرانسه چه گفتند. همه تئوریسین شده‌اند اما چون نمی‌توانند در این مباحث عمیق بشوند در سطح می‌مانند و این کار را برای زندگی در ایران سخت می‌کند و تصمیمات آدم‌ها ممکن است ویرانگر باشد. چیزی که از نظر تورم در ایران دارد اتفاق می‌افتد برای خیلی‌ها قابل درک نیست. چون شاید این اتفاق از جنگ بدتر ویرانگرتر است و امیدوارم یک اتفاقی بیفتد.»

این حرف‌های معادی در رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی واکنش زیادی داشت. رسانه‌های اصولگرا به تندی به صحبت‌های این بازیگر واکنش نشان دادند و حرف‌های سیاسی بازیگران را از ناآگاهی‌شان دانستند.”دیجی کالا”